पशु आत्मशान्तिका लागि ‘मानिबुम’

दसैंमा बलि दिइने पशुहरूको मुक्तिको कामना गर्दै ह्योल्मो समुदायले बस्तीका गुम्बाहरूमा चारदिने पूजा गर्छन् । हेलम्बुमा बलि पूजा निषेध गरिएको मात्र होइन सामान्य अवस्थामा पनि पशुवध गर्न पनि दिइँदैन । हेलम्बु जाने पर्यटकका लागि होटलहरूमा पनि मासु पाक्दैन । पशुबलि हिंसा भएकाले उनीहरू पूजा र जप गरी दसैं मनाउँछन् । मानिबुम भन्नाले १ लाखपटक जप गर्नु हो ।

हिन्दुको विष्णु अवतारमा मानिने विष्णुस्वरूप बुद्ध र बौद्धका आर्य अवलोकेश्वरी देवको ६ लोकमा रहेको प्राणीउपदेशअनुसार हेलम्बुका ह्योल्मोका बासिन्दाले पशुबलिलाई पाप मान्छन् । यहाँ बलिप्रथा निषेध मात्रै छैन, मारिने पशुबलिका लागि लामा गुरुले सुरुवाती चरणमा ‘नाहरा’ को तीनदिने ‘वाङ्’ पूजा सकेर अष्टमीका दिन ‘मानिबुम’ गर्छन् । ‘मानिबुम सकेपछि न्युङने या ३ दिने व्रत दुईपटक बस्छौं,’ कालाङदोङ् लामाटोलका दावादोर्जे डाङसोङ ह्योल्मोले भने । ३ वर्षदेखि ज्याङ्छुप सेम्पा गुन्पाको व्यवस्थापन गरिरहेका उनी ‘नाहरा’ र ‘मानिबुम’ ह्योल्मो संस्कृतिको विशिष्ट पूजा रहेको बताउँछन् ।

‘हत्या गर्नु पाप हो, यसलाई हाम्रो सभ्यताले स्विकार्दैन,’ मानिबुम पूजा तयारीमा व्यस्त उनले भने । हेलम्बु गाउँपालिकाभरका झन्डै ६० गुम्बामा यस्तो शान्ति पूजा गरिन्छ । ‘नहरा’ भनेको नर्क र ‘मानिबुम’ भन्नाले १ लाख जप भन्ने अर्थ लाग्छ । चिसो सुरु हुने भएकाले दशमीमा दृश्यअदृश्य जीवहरूको अन्त्य हुने उनीहरूको विश्वास छ । ‘गर्मीमा जन्मने र यो जाडो समयमा मर्ने जीवको वैज्ञानिकतमा टेकेर पूजा थालिएको हो,’ काजेघ्याङका दोर्जे लोभेन छाङ लामाले भने ।

ह्योल्मो समुदायका अनुसार खेती किसानीको फसल निकाल्ने र जीवको मृत्यु हुने समय दसैंमा पर्छ । ‘शुक्लपक्ष गुरु रेन्पोछेको जन्मदिन भएकाले यी नवमी, दशमी एकादशीलाई हौसलापूर्वक मनाउने परम्परा छ,’ ३० वर्षदेखि मानिबुम गर्दै आएका उनले भने । हयोल्मो समाज सेवा केन्द्रमा आबद्ध उनले हेलम्बु क्षेत्रका पवित्र मानिएका ७ गुम्बा गुठीअन्तर्गत रहेको बताए । गुठीको तिरो नतिरे पनि त्यसबापत पूजा गरी कट्टा गर्न सकिने उनले बताए ।

प्रत्येक गुम्बाका ‘चिबा’ अर्थात् आयोजक समूहले ‘नाहरा’, ‘मानिबुम’ का साथै ‘न्युङ्ने’ व्रत राख्छन् । गाउँपालिकाभरका ह्योल्मो समूहभित्रको घरधुरीले बर्सेनि पालैपालो यस्तो पूजा गर्छन् । हेलम्बुकै प्राचीन मानिएको चिरी गुम्बामा विशेष पूजा गरिन्छ । गुम्बा सञ्चालनका लािग टोलमा राखिएका एक जना ‘गोबा’ या मन्त्रीले नियम बनाउने गरेको लामा सांगेको भनाइ छ । तार्केघ्याङको डुपुन्डोङ गुम्बाका प्रमुख रिन्पोछे नोवाङतेन्जेन् लामा ४० वर्षदेखि साधना गरिरहेका मानिन्छन् । मानिसलाई जस्तै पशुलाई पनि पीडा हुने भएकाले पशु बलि हिंसा भएको उनको दाबी छ ।

‘हिन्दु र ह्योल्मो बौद्ध धर्मको मूल उद्देश्य अहिंसा परोधर्म नै हो,’ उनले भने । सरकारी ढिलासुस्तीले गुम्बा पुनर्निर्माण नहुँदा भत्केकैमा पूजा गर्नुपर्ने बाध्यता रहेको हेलम्बु गाउँपालिकाका प्रमुख निमाग्याल्जेन शेर्पा बताउँछन् । ‘यो परम्परा निरन्तरता दिन्छौं,’ उनले भने । हेलम्बुमा अधिकांश शेर्पा र लामा समुदायको बसोबास छ । उनीहरूले आफूहरूलाई ह्योल्मो जाति बताउँछन् ।
-Kantipur Dailly

from Online Nepali News, Himali News, Himali sandesh, Live News, Video, Online News https://ift.tt/2J0ThlK